ΕΡΕΥΝΑ

Πώς βλέπουν οι Ελληνίδες και οι Έλληνες την Ευρώπη σήμερα. Η νέα έρευνα του FNF

Η έρευνα «Η εικόνα της Ευρώπης στην Ελλάδα σήμερα»  αποτελεί την πρώτη προσπάθεια από το Ίδρυμα Φρίντριχ Νάουμαν για την Ελευθερία (FNF) και το γραφείο Ελλάδας και Κύπρου, να αποτυπώσει τη στάση της ελληνικής κοινής γνώμης για την Ευρώπη και την Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Το ενδιαφέρον της έρευνας επικεντρώνεται στις αντιλήψεις και στάσεις της ελληνικής κοινής γνώμης σε ό,τι αφορά την Ευρώπη, τη συμμετοχή της Ελλάδας στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, την αποτελεσματικότητα των θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το ΝΑΤΟ, τον αντίκτυπο της ενεργειακής κρίσης στον απόηχο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία αλλά και την αποτίμηση των ελληνο-γερμανικών σχέσεων και της Γερμανίας. 

Η θεματική της έρευνας επιλέχθηκε στο πλαίσιο της ετήσιας καμπάνιας παγκόσμιου διαλόγου του Ιδρύματος «Reshape Europe», στόχος της οποίας είναι να ανακαλύψει καινοτόμες προτάσεις για μια πιο ανθεκτική Ευρώπη, ικανή να σταθεί απέναντι στους εχθρούς της ελευθερίας και της φιλελεύθερης δημοκρατίας, και το πώς θα εξοπλίσουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση για να αντιμετωπίσει τις μεγάλες προκλήσεις.

Η έρευνα διεξήχθη από την εταιρεία ερευνών Kapa Research, σε αντιπροσωπευτικό δείγμα του γενικού πληθυσμού ηλικίας 17 και άνω, σε 1.205 άτομα την περίοδο 14-21 Σεπτεμβρίου 2022, με τη μέθοδο των τηλεφωνικών συνεντεύξεων (CATI) και κατά 28% βάσει ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου (CAWI) από το ειδικά διαμορφωμένο διαδικτυακό panel.

Η έρευνα χωρίζεται σε δύο μέρη, το πρώτο μέρος αφορά τις αντιλήψεις και στάσεις των πολιτών σχετικά με την Ευρώπη, τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τα επίκαιρα πανευρωπαϊκά ζητήματα ενδιαφέροντος, και το δεύτερο στην εικόνα των Ελλήνων απέναντι στη Γερμανία και τις ελληνο-γερμανικές σχέσεις.  

Τον σχολιασμό της έρευνας για λογαριασμό του Ιδρύματος και την ολοκληρωμένη έκδοση της έρευνας πραγματοποίησαν ο Αλέξης Ρουτζούνης, Διευθυντής Ερευνών της Kapa Research, ο Δρ. Ρόναλντ Μεινάρντους, πολιτικός αναλυτής, ο Αλέξανδρος Σκούρας, πρόεδρος του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών - Μάρκος Δραγούμης, και η Αλόνα Τατάροβα, Project Coordinator FNF Ελλάδας και Κύπρου. Τα άρθρα τους θα δημοσιευτούν το προσεχές διάστημα στην ελληνική γλώσσα. 

Ενότητα 1: Η εικόνα της ΕΕ στην Ελλάδα / Πλεονεκτήματα/μειονεκτήματα – Θεσμοί & πολιτικές

Διχασμένοι εμφανίζονται οι Έλληνες ως προς τη συνολική αποτίμηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με το 48% των πολιτών να τοποθετείται θετικά και το 50% αρνητικά. Το 2008 ήταν η χρονιά με την υψηλότερη θετική αποτίμηση της Ένωσης, με ποσοστό που άγγιζε το 83%, στον αντίποδα του 2015 όταν η αποτίμηση της ΕΕ σημείωσε τη χαμηλότερη θετική εκτίμηση με μόλις 34%. (Γράφημα 1.1 & Γράφημα 1.2)

Μετακινήσεις, ανοιχτά σύνορα σε ανθρώπους και αγαθά, η ενίσχυση της Δημοκρατίας και η αλληλεγγύη στα πιο αδύναμα κράτη, τα προγράμματα στήριξης και ΕΣΠΑ βρίσκονται ανάμεσα στα 3 κύρια θετικά χαρακτηριστικά της ΕΕ. (Γράφημα 1.3)

Διεύρυνση ανισοτήτων μεταξύ των χωρών, το χάσμα Βορρά-Νότου, το έλλειμμα ηγεσίας και η απουσία κοινής αμυντικής και εξωτερικής πολιτικής αποτελούν τα 3 αρνητικά στοιχεία της ΕΕ. (Γράφημα 1.4)

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναδεικνύεται ως ο θεσμός προς τον οποίο έχουν τη μεγαλύτερη εμπιστοσύνη οι πολίτες (60%), ακολουθούμενος από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά (43%). Σημαντική πτώση στα ποσοστά αυτά έχει παρατηρηθεί από τα υψηλά ποσοστά που συγκέντρωσαν οι δύο θεσμοί  το 2008 από 82% και 79% αντίστοιχα. (Γράφημα 1.5)

Ανάμεσα στις απόψεις για τις πολιτικές και τα προγράμματα της ΕΕ, η ελευθερία μετακίνησης εντός της Ένωσης, τα προγράμματα ΕΣΠΑ και τα προγράμματα Erasmus, συγκεντρώνουν τις πιο θετικές απόψεις.  (Γράφημα 1.6)

Στην ερώτηση σχετικά με πολιτικές όπως η κοινή ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική, ο ευρωπαϊκός στρατός, η κοινή ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική και η κοινή ευρωπαϊκή ενεργειακή και δημοσιονομική πολιτική, οι πολίτες τοποθετούνται ως επί το πλείστον υπέρ της υιοθέτησής τους. (Γράφημα 1.7)

Ενότητα 2: Η Ελλάδα στην ΕΕ / Απολογισμός και εκτίμηση για το μέλλον

Κάνοντας έναν απολογισμό για την πορεία της Ελλάδας στην ΕΕ, οι απαντήσαντες δηλώνουν κατά 58% ότι η χώρα έχει ωφεληθεί από τη συμμετοχή της και ένα 23% ότι έχει ζημιωθεί. Συγκριτικά με τα αποτελέσματα αντίστοιχων ερευνών από προηγούμενα έτη, παρατηρείται μία σημαντική πτώση θετικής αποτίμησης από το 2005, όταν το ποσοστό άγγιζε το 94%, σημειώνεται παρόλα αυτά πως είναι βελτιωμένο σε σύγκριση με το 2016, όπου συγκέντρωνε το 45%, και έκτοτε φαίνεται σταδιακά να ανακάμπτει. (Γράφημα 2.1 & Γράφημα 2.2)

Ανάμεσα στους τομείς που πιστεύουν οι απαντήσαντες ότι η Ελλάδα έχει ωφεληθεί ξεχωρίζει η κοινωνική πρόοδος (58% έχει ωφεληθεί). Το υψηλότερο ποσοστό που πιστεύει ότι η Ελλάδα ζημιώθηκε από τη συμμετοχή της στην ΕΕ σημειώνεται στην οικονομική σταθερότητα και την ευημερία της χώρας (36% έχει ζημιωθεί). (Γράφημα 2.3)

Αντιστρέφοντας την ερώτηση, όσον αφορά την ΕΕ, και το κατά πόσον αυτή έχει ωφεληθεί ή όχι από τη συμμετοχή της Ελλάδας, το 66% δηλώνει ότι η Ένωση έχει ωφεληθεί.  (Γράφημα 2.4 & Γράφημα 2.5)

Η πλειονότητα των Ελλήνων πολιτών αισθάνεται ότι η Ελλάδα ανήκει στην Ευρώπη (74%), σε αντίθεση με το 25% που δεν συμμερίζεται αυτή την άποψη. Χαρακτηριστικά είναι τα συγκριτικά με τα προηγούμενα έτη στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία οι απόψεις των Ελλήνων συγκλίνουν με εκείνα του 2008, ενώ στο μεσοδιάστημα των 14 ετών που χωρίζουν τα δεδομένα οι στάσεις δέχτηκαν σημαντικές μεταβολές. (Γράφημα 2.6 & Γράφημα 2.7)

Σε ό,τι αφορά τη συμφωνία ή διαφωνία με την άποψη ότι «Η Ελλάδα είναι ένα ισότιμο μέλος μέσα στην ΕΕ» οι πολίτες εμφανίζονται και πάλι σημαντικά διχασμένοι, με το 44% να συμφωνεί και το 44% να διαφωνεί. Χαμηλότερα μάλιστα είναι τα ποσοστά διαφωνίας ανάμεσα στους νέους και τις νέες (17-34). (Γράφημα 2.8)

Παρά τις προηγούμενες διστακτικές απόψεις, το 71% δηλώνει ότι το μέλλον της χώρας θα είναι καλύτερο εντός της ΕΕ. Την άποψη αυτή συμμερίζονται οι πολίτες ανεξαρτήτως δημογραφικών στοιχείων όπως το φύλο ή η βαθμίδα εκπαίδευσης, με την τάση ωστόσο οι νεότεροι και οι οικονομικά ασθενέστεροι να υποστηρίζουν αυτήν την άποψη λιγότερο. (Γράφημα 2.9)

Ενότητα 3: Η Ελλάδα στην ΟΝΕ / Η απήχηση ενός Grexit το 2022

Σε ερώτηση σχετικά με την ικανοποίηση των πολιτών από την υιοθέτηση του Ευρώ ή την προτίμηση της δραχμής, το  57% δηλώνει ικανοποίηση από το Ευρώ έναντι του 33% που πιστεύει ότι τα πράγματα θα ήταν καλύτερα με τη δραχμή. (Γράφημα 3.1 & Γράφημα 3.2)

Σε ερώτηση, ωστόσο, για την ενδεχόμενη στάση τους σε ένα δημοψήφισμα μόλις το 25% δηλώνει ότι θα ψήφιζε υπέρ της αποχώρησης έναντι του 67% που θα ψήφιζε για την παραμονή στη νομισματική ένωση. (Γράφημα 3.3 & Γράφημα 3.4)

Δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ ΕΕ και Ευρωζώνης εκφράζει το 52%, σε ερώτηση για τη σχέση μεταξύ των δύο, ενώ το 36% πιστεύει ότι πρόκειται για δύο διακριτές οντότητες που μπορούν να υλοποιούν διαφορετικές πολιτικές. (Γράφημα 3.5)

Ενότητα 4: Η ΕΕ στο μέλλον / Η προοπτική επέκτασης και εμβάθυνσης

Μοιρασμένες είναι οι απόψεις των Ελλήνων σχετικά με τη γεωγραφική επέκταση και εισδοχή νέων κρατών μελών στην ΕΕ, με το 47% να αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο θετικά και το 43% αρνητικά. (Γράφημα 4.1)

Σε ερώτηση σχετικά με τις συγκεκριμένες χώρες που θα πρέπει να γίνουν κράτη μέλη της ΕΕ, τα υψηλότερα ποσοστά σημειώνουν η Σερβία 69%, η Μολδαβία 54%, η Βόρεια Μακεδονία 47% και η Αλβανία 45% και την Ουκρανία 43%. Χαμηλότερα είναι τα ποσοστά αποδοχής για τη Γεωργία 39%, το Κόσοβο 33 και την Τουρκία 13%. (Γράφημα 4.2)

Την ίδια στιγμή το 56% πιστεύει ότι η ένταξη χωρών των Δυτικών Βαλκανίων θα προσφέρει περισσότερη σταθερότητα στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. (Γράφημα 4.3)

Θετικοί εμφανίζονται οι πολίτες ως προς την κοινή πορεία της χώρας εντός της ΕΕ, με το 72% να επιθυμεί η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση να βαθύνει περισσότερο, πολιτικά και οικονομικά, ανάμεσα στα κράτη μέλη. (Γράφημα 4.4)

Ενότητα 5: Η ΕΕ απέναντι στις κρίσεις / Αξιολόγηση της διαχείρισης

Σε περιόδους κρίσεις οι Έλληνες ξεκάθαρα θεωρούν τη συμμετοχή μας στην Ένωση ως κάτι θετικό, με ποσοστό 77%. Μόνο το 18% έχει αρνητική εντύπωση. (Γράφημα 5.1)

Σε επόμενη ερώτηση σχετικα με την αντίδραση της ΕΕ σε πρόσφατες κρίσεις, οι Έλληνες αξιολογούν κατα βάση αρνητικά τα αντανακλαστικά της Ένωσης σχετικά με την Ελληνική κρίση χρέος στην αρχή της δεκαετίας του 2010 (62%), τη μεταναστευτική / προσφυγική κρίση (51%), τον πόλεμο στην Ουκρανία (47%), την ενεργειακή κρίση (46%) και τον πληθωρισμό (47%), ενώ θετική είναι η αποτίμηση όσον αφορά την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού (66% θετικά). (Γράφημα 5.2)

Ειδικότερα, η Ελλάδα φαίνεται να είναι αρκετά δυσαρεστημένη με τη στάση της ΕΕ στον μεταναστευτικό / προσφυγικό ζήτημα, όπου το 80% των ερωτηθέντων χαρακτήρισε αρνητικά τον τρόπο με τον οποίο έδρασε η ΕΕ. (Γράφημα 5.3)

Οι ενδεχόμενες μελλοντικές κρίσεις που ανησυχούν τους Έλληνες και τις Ελληνίδες είναι έλλειψη ηλεκτρικής ενέργειας ή καυσίμων για θέρμανση στα νοικοκυριά με ποσοστό 73%, η κρίση αλληλεγγύης στην ΕΕ με ποσοστό 69%, και τέλος τις ελλείψεις σε τρόφιμα και βασικά αγαθά στα ράφια του σούπερ μάρκετ με ποσοστό 47%. (Γράφημα 5.4)

Ενότητα 6: Οι διεθνείς σχέσεις σε κρίση / Το εκτόπισμα της ΕΕ

Για την επίλυση σημαντικών διεθνών ζητημάτων, οι ερωτηθέντες εμπιστεύονται περισσότερο την ΕΕ (30%) από τις ΗΠΑ (13%), το ΝΑΤΟ (7%), τη Ρωσία (6%) και την Κίνα (2%). Ωστόσο, το 40% δεν έχει εμπιστοσύνη σε κανέναν από τους παραπάνω. (Γράφημα 6.1 & Γράφημα 6.2)

Λόγω της αυξανόμενης αστάθειας που παρατηρείται στις διεθνείς σχέσεις, εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία, οι Έλληνες υπόκεινται θετικά στη δημιουργία κοινού ευρωπαϊκού στρατού και παρουσίας ευρωπαϊκών στρατιωτικών δυνάμεων στην Ελλάδα με ποσοστό 48%, ενώ χαμηλάτερα στις προτιμήσεις τους βρίσκεται η παρουσία αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων με ποσοστό 14%. (Γράφημα 6.3)

Ενότητα 7: Δύση vs Ρωσία / Οι κυρώσεις και η ενεργειακή αυτονομία της Ελλάδας

Στην ευρύτερη διαμάχη που έχει ξεσπάσει μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας, οι ερωτηθέντες νιώθουν πιο κοντά στη Δύση (ΝΑΤΟ, ΗΠΑ, ΕΕ) με 46%, ένα 23% κατατάσσεται με την Ρωσία, ενώ το 25% δεν έχει καταλήξει ακόμα. (Γράφημα 7.1 & Γράφημα 7.2)

Το 78% των Ελλήνων υποστηρίζει την παραμονή της χώρας στο ΝΑΤΟ, και το 18% την αποχώρηση από τη Συμμαχία. (Γράφημα 7.3 & Γράφημα 7.4)

Διφορούμενες είναι οι απόψεις σχετικά με τις κυρώσεις προς τη Ρωσία, έπειτα από την εισβολή στην Ουκρανία. Το 55% τάσσεται κατά των κυρώσεων, αν και το 39% υποστηρίζει την συνέχιση τους. (Γράφημα 7.5)

Χαρακτηριστικά είναι τα αποτελέσματα σχετικά με την ενεργειακή αυτονομία της Ελλάδας από τη Ρωσία. Η πλειοψηφία του πληθυσμού (62%) δεν επιθυμεί να πληρώσει περισσότερα για την ενεργειακή αυτονομία της χώρας από το Ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο, έναντι του 34%. (Γράφημα 7.6)