Media Freedom

Webinar: Ελευθερία του Τύπου και των ΜΜΕ στην Ελλάδα

Το έκθεση των Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα για το 2022 κατατάσσει την Ελλάδα στην θέση 108 από τις 180 χώρες που εξετάζονται στο index. Χωρίς αμφιβολία τα αποτελέσματα αυτά είναι απογοητευτικά για τα ελληνικά ΜΜΕ και τον ρόλο λειτουργείας τους, ωστόσο δεν είναι κάτι το οποίο μας εκπλήσει, παρακολουθώντας τις εξελίξεις των τελευταίων χρόνων. Στο πλαίσιο αυτό, το Ίδρυμα Φρίντριχ Νάουμαν για την Ελευθερία,  σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ειρηνευτικής Δημιοσιογραφίας του ΑΠΘ και το Digital Communication Network Global (DCN), διοργάνωσαν διαδικτυακό σεμινάριο με τίτλο «Η Ελευθερία των ΜΜΕ και του Τύπου στην Ελλάδα» την Τετάρτη 25 Μαίου 2022.

Η συζήτηση χωρίστηκε σε δυο θεματικές. Αρχικά, ο Martin Kothé, Περιφερειακός Διευθυντής Αν./ΝΑ Ευρώπης και Διευθυντής Προγράμματος Βουλγαρίας, Βόρειας Μακεδονίας, Ελλάδας του Ιδρύματος Φριντριχ Νάουμαν για την Ελευθερία απεύθυνε στους συμμετέχοντες ένα χαιρετισμό, αναφερόμενος στις πτυχές του θέματος που επρόκειτο να συζήτηθεί. Ειδικότερα, ο κ. Kothé έκανε λόγο για την κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου και των ΜΜΕ σε όλη την Ευρώπη, τονίζοντας ότι η πτώση αυτή δεν αποτελεί αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενα. Ανέφερε συγκεκριμένα ότι η κατάσταση έχει εποδεινωθεί ακόμη και στην Γερμανία καθώς σήμερα οι θέσεις εργασίας στα ΜΜΕ έχουν μειωθεί δραματικά ένω αντιθέτως καλούνται να καλύψουν μεγαλύτερο εύρος ειδήσεων και σε περισσότερες πλατφόρμες, καθώς έχουμε πλέον και τον παράγοντα των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης.

Στο πρώτο μέρος της συζήτησης, ο εκπρόσωπος των Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα Pavol Szalai, Επικεφαλής για τα Βαλκάνια και την Ευρώπη συμμετείχε στην συζήτησή μας, παρουσιάζοντας αναλυτικά τα ευρύματα της έκθεσης παγκοσμίως αλλά και συγκεκριμένα για την περιοχή μας. Πιο συγκεκριμένα, έθεσε μια σειρά από επιχειρήματα για τον λόγο που η χώρα μας είχε αυτήν την εμφανή πτώση ανάμεσα στα οποία ήταν:

• η δολοφονία του δημοσιογράφου Γεώργου Καραïβάζ
• απειλές, τραυματισμοί και πιέσεις προς τους δημοσιογράφους
• ο νέος νόμος σχετικά με τις Ψευδείς Ειδήσεις (Μόνο στην Ουγγαρία υπάρχει αντίστοιχος νόμος)
• αστυνομική βία κατά των δημοσιογράφων
• άδικη και μη τεκμηριωμένη απονομή δημόσιας χρηματοδότησης προς τα ελληνικά ΜΜΕ (Λίστα Πέτσα)
• έλλειψη ανεξάρτητων δημόσιων Μέσων Ενημέρωσης.

Ωστόσο, τόνισε ότι ο βασικότερος λόγος αποτελεί η δεινή οικονομική κατάσταση που επικρατεί στα ΜΜΕ σε συνάρτιση με την μεγάλη συγκέντρωση των οπτικοακουστικών μέσων στα χέρια επιχειρηματιών που στις περισσότερες περιπτώσεις προωθούν άλλα συμφέροντα μέσω των Μέσων τους. Τέλος, αναφέρθηκε και η ιδιαίτερη πόλωση και ο κατακερματισμός των ανεξάρτητων ΜΜΕ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πέρα από τις βασικές αυτές αιτίες, ο κ. Szalai υπογράμμισε ότι βασικός λόγος της πτώσης αποτέλεσε το γεγονός ότι η Ελλάδα σε αντίθεση με τις υπόλοιπες ευρωπαικές χώρες παρείχε ισχυρές διεθνής δεσμεύσεις με την υπόσχεση να εργαστεί και να προωθήσει την ελεύθερη δημοσιογραφία. Πάρα ταύτα, υπήρξε μεγάλη απόκλιση από τις δεσμεύσεις αυτές και την πραγματική πρακτική και ρητορική της ελληνικής κυβέρνησης. Σχετικά με την κριτική της ελληνικής κυβέρνησης προς την μεθοδολογία και την αξιοπιστία της έρευνας, ο κ. Szalai ανέφερε χαρακτηριστικά

Στην συνέχεια στον δεύτερο μέρος της συζήτησης συμμετείχαν οι: Νίκος Παναγιώτου, Αν. καθηγητής του τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Επικεφαλής του DCN Global, ο Χρήστος Φραγκονικολόπουλος, Καθηγητης στο τμημα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ στο Αριστοτελειο Πανεπιστήμιο, κατοχος της έδρας Jane Monnet, και Αναπληρωτης προεδρος και διευθυντης του Μεταπτυχιακού προγραμματος Digital Media Communication and Journalism, ο Βλάσης Βλασίδης, Αν. Καθηγητής στο τμήμα Βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, με ειδικότητα στην σύγχρονη Βαλκανική ιστορία, Πολιτική Επικοινωνία καιτα ΜΜΕ στα Βαλκάνια, και τέλος ο Σπύρος Μοσκόβου, διευθυντής ελληνικού προγράμματος της Deutsche Welle.

Πέρα από την έκθεση στο κομμάτι αυτό δόθηκε μια ευρύτερη και πιο σφαιρική ανάλυση της κατάστασης που επικρατεί στα ελληνικά ΜΜΕ και στα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι στην Ελλάδα. Με την έναρξη της συζήτησης ο κ. Παναγιώτου έθεσε το πλαίσιο αναφέροντας ότι μέσω της έκθεσης τα προβλήματα και τα ζητήματα των δημοσιογράφων τέθηκαν στον προσκήνιο αλλά με έναν αρνητικό τρόπο. Ειδικότερα, τα προβλήματα αυτά αφορούν το νομοθετικό πλαίσιο καθώς πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στον τρόπο και στις συνθήκες υπό τις οποίες εργάζονται οι δημοσιογράφοι. Η ελευθερια του τυπου δεν μπορει σε καμια περίπτωση να κατοχυρωθεί αν τα μέσα ενημερωσης εξακολουθούν να εξαρτώνται από την δημόσια ή ιδιωτική χρηματοδότηση. Με αυτόν τον τρόπο, καταστρατηγείται ο ρόλος τους όσο δεν εχουν διασφαλίσει την αυτονομία τους.

Αντιστοιχα, ο κ. Μοσκόβου ανέφερε ότι «Η έκθεση έπερε στις συμπληγάδες των κομμάτων. Ελάχιστοι ήταν οι δημοσιογράφοι που έψαξαν να δουν την μεθοδολογία και τα κριτήρια της έκθεσης, παρέμειναν μόνο στο να επιρρίπτουν ευθύνες σε ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ αντίστοιχα.»

Με την σειρά του ο κ. Φραγκονικολόπουλος έθεσε κάποιους επιπλέον βασικούς παράγοντες που δυσχέραιναν την κατάσταση στο μεντιακό σκηνικό. Από την περίοδο της οικονομικής κρίσης και στην σειρά ποικίλων κρίσεων που ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια, έπαιξαν καθοριστικά αρνητικό ρόλο στην ποιότητα και την ανεξαρτησία των ελληνικών ΜΜΕ. Κατά την διαρκεια αυτής της κρίσης, το σκηνικό στα ΜΜΕ μεταβλήθηκε σημαντικά. Μεγάλος αριθμός Μέσων Ενημέρωσης δεν κατάφεραν να επιβιώσουν ενώ παράλληλα νέα Μέσα, υπό νέα διεύθυνση, αναδείχθηκαν με βασικό αποτέλεσμα τα Μέσα αυτά να προωθούν σήμερα το κυριαρχο πολιτικό αφηγημα. Επιπλέον, έκανε λόγο για την έλλειψη εμπιστοσύνης που παραδοσιακά υπάρχει στην χώρα μας και την πόλωση, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη εξάρτηση και χρήση από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την ενημέρωση μας. Έτσι, λόγω όλης αυτής της κατάστασης έχουν δημιουργηθεί δημοσιογραφικά πρότυπά που είναι δύσκολο για τους δημοσιογράφουν να απαγκιστρωθούν από αυτά.

Η επικαιρότητα και ο πόλεμος στην Ουκρανία χρησιμοποιήθηκαν από τους ομιλητές για να σκιαγραφήσουν τις παθογένεις των ελληνικών ΜΜΕ. Ειδικότερα, ο κ. Βλασίδης ανέφερε ότι ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάστηκαν και εξακολουθούν να παρουσιάζονται τα γεγονότα από τον πόλεμο στην Ουκρανία μας κάνει να αναρωτιώμαστε πόσο αντικειμενική είναι η δημοσιογραφία.

Οι απαραίτητες αλλαγές στον χώρο της δημοσιογραφίας

Πριν την ολοκλήρωση της συζήτησης, οι ομιλητές παρουσίασαν μια σειρά από προτάσεις για να υπάρξει μια ουσιαστική αλλαγή στο τοπίο. Αυτές οι προτάσεις είναι:

• Διαμόρφωση ενός νέου νομοθετικού πλαισίου με την συνολική συμβολή των πολιτικών κομμάτων και των αντίστοιχων οργανώσεων
• Επιμονή στην διαμόρφωση του λεγόμενου «επιστήμονα δημοσιογράφου» και της προώθησης αναλυτικής και κριτικής σκέψης
• Οι δημοσιογράφοι πρέπει να απωλέσουν την πρακτική της δραματοποίησης των ειδήσεσων και να δώσουν έμφαση στα δεδομένα και την λογική
• Αλλαγή της δημοσιογραφικής εκπαίδευσης και κουλτούρας

Άλλωστε όπως ανέφερε και ο κ. Kothé, η βασική ερώτηση που πρέπει να θέσουμε είναι πόσα χρήματα επιθυμούμε να ξοδέψουμε για την δημοκρατία καθημερινα, καθώς «φθηνή δημοσιογραφία» θα οδηγήσει σε «φθηνή δημοκρατία».