MME
Νέα μελέτη αποκαλύπτει τον αντίκτυπο της ρητορικής μίσους στους δημοσιογράφους στη Νοτιοανατολική Ευρώπη
Μια νέα πρωτοποριακή μελέτη με τίτλο «Ρητορική Μίσους εναντίον Δημοσιογράφων / Hate Speech against Journalists» αποκαλύπτει τις προκλήσεις και τις απειλές που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι λόγω της ρητορικής μίσους στην Ελλάδα, τη Σερβία, το Κόσοβο, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Βουλγαρία. Η έρευνα που διεξήχθη από κορυφαίους ακαδημαϊκούς και φορείς των μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένου του Εργαστηρίου Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας του ΑΠΘ, του Πανεπιστημίου του Novi Sad, του Πανεπιστημίου Hasan Prishtina, του Κέντρου Κοινωνικών Καινοτομιών BLINK 42-21 και του Blue Link, υποστηρίχθηκε από το Friedrich Naumann Foundation for Freedom - Ελλάδας και Κύπρου.
Για τις ανάγκες της έρευνας, υιοθετήθηκε ο η ακόλουθη περιγραφή του φαινομένου: Η ρητορική μίσους κατά των δημοσιογράφων αναφέρεται σε κάθε μορφή επικοινωνίας, έκφρασης ή συμπεριφοράς που στοχοποιεί τους δημοσιογράφους ειδικά λόγω του επαγγέλματός τους, με σκοπό να υποκινήσει, να προωθήσει ή να δικαιολογήσει μίσος, διακρίσεις ή βλάβη προς αυτούς. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει προφορικές, γραπτές ή διαδικτυακές επιθέσεις, απειλές, εκφοβισμό ή παρενόχληση με στόχο την υπονόμευση του έργου, της αξιοπιστίας ή της προσωπικής ασφάλειας των δημοσιογράφων. Η ρητορική μίσους κατά των δημοσιογράφων συχνά περιλαμβάνει υποτιμητικές εκφράσεις, ψευδείς κατηγορίες, προσωπικές επιθέσεις και προσπάθειες εκφοβισμού ή φίμωσης των δημοσιογράφων στην προσπάθειά τους να αναζητήσουν την αλήθεια, την ελευθερία της έκφρασης και τη διάδοση πληροφοριών στο κοινό. Αποτελεί σημαντική απειλή για την ελευθερία του Τύπου, τις δημοκρατικές αρχές και την ικανότητα των δημοσιογράφων να επιτελούν τον ζωτικό τους ρόλο στην κοινωνία.
Το έργο αναπτύχθηκε με μια διττή προσέγγιση. Πρώτον, με τη συλλογή ποιοτικών και ποσοτικών δεδομένων (έρευνα με ερωτηματολόγιο και στοχευμένες συζητήσεις) κατέγραψε και εξέτασε προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι στις υπό εξέταση χώρες. Δεύτερον, με την παραγωγή podcasts στις γλώσσες των υπό εξέταση χωρών για τη διάδοση των πορισμάτων που συγκεντρώθηκαν από τα ευρήματα της έρευνας, ώστε να ευαισθητοποιήσει περαιτέρω το κοινό, οι εμπλεκόμενοι παράγοντες και η πολιτεία για το θέμα.
ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
1. Μοτίβα ρητορικής μίσους: Η έκθεση εντοπίζει επαναλαμβανόμενα θέματα ή αφηγήσεις που χρησιμοποιούνται για να αναπτυχθεί ρητορική μίσους κατά δημοσιογράφων. Αυτά περιλαμβάνουν πολιτικές προκαταλήψεις, εθνοτικές ή θρησκευτικές εντάσεις ή στόχευση συγκεκριμένων πεδίων έντασης, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με πολιτικά θέματα, ψευδείς ειδήσεις ή με την ερευνητική δημοσιογραφία.
2. Νομοθετικά και θεσμικά κενά: Υπάρχουν ελλείψεις σε νομικά πλαίσια ή θεσμικούς μηχανισμούς που αποσκοπούν στην προστασία των δημοσιογράφων από τη ρητορική μίσους. Ειδικά μετά την πρόσφατη υιοθέτηση της Ευρωπαϊκής Πράξης για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης (EMFA), είναι σημαντικό να προωθηθεί επαρκής σχετική νομοθεσία και να αναπτυχθούν υποστηρικτικές δομές που θα αντιμετωπίσουν αυτό το σημαντικό ζήτημα.
3. Αντίκτυπος στην ελευθερία του Τύπου: Η έρευνα ρίχνει φως στον τρόπο με τον οποίο η ρητορική μίσους επηρεάζει την ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης στην περιοχή. Ο εκφοβισμός, οι απειλές ή η βία κατά δημοσιογράφων πλήττουν την ανεξαρτησία του έργου τους.
4. Κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο: Η κατανόηση του κοινωνικοπολιτικού τοπίου είναι ζωτικής σημασίας. Η ρητορική μίσους κατά των δημοσιογράφων επηρεάζεται από ευρύτερες κοινωνικές διαιρέσεις, την πολιτική πόλωση και τις ιστορικές εντάσεις σε κάθε περιοχή.
5. Ασφάλεια και ευημερία των δημοσιογράφων: Η αξιολόγηση των μέτρων ασφαλείας και των διαθέσιμων σχημάτων υποστήριξης για τους δημοσιογράφους που αντιμετωπίζουν ρητορική μίσους είναι ουσιαστικής σημασίας. Υπάρχει ανάγκη για καλύτερη προστασία, ψυχολογική υποστήριξη, κυβερνοασφάλεια και εκπαιδευτικά προγράμματα.
6. Εγγραμματισμός στα Μέσα Επικοινωνίας και αντίληψη του κοινού: Η παραπληροφόρηση και οι αρνητικές αντιλήψεις (δυσπιστία του κοινού έναντι δημοσιογράφων και ενημέρωσης) συμβάλλουν στην επικράτηση της ρητορικής μίσους. Οι πρωτοβουλίες εγγραμματισμού του κοινού στα μέσα επικοινωνίας (Media Literacy) θα στηρίξουν αποφασιστικά τον ρόλο των MME ως στοιχείου κρίσιμου για τη διατήρηση της δημοκρατίας.
Για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων, η έρευνα προτείνει μια πολύπλευρη προσέγγιση που περιλαμβάνει νομικές μεταρρυθμίσεις, πρωτοβουλίες ανάπτυξης δεξιοτήτων για δημοσιογράφους, δημιουργία δικτύων υποστήριξης, εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού με στόχο την προώθηση της παιδείας στα μέσα επικοινωνίας, τη διεθνή συνεργασία μεταξύ των μέσων ενημέρωσης και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και το ενεργό κοινό συμμετοχή σε διαλόγους με στόχο τον μετριασμό των κοινωνικών εντάσεων.
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ
1. Νομικές μεταρρυθμίσεις: Υποστήριξη ή ενίσχυση νόμων που προστατεύουν τους δημοσιογράφους από τη ρητορική μίσους και διασφάλιση της ορθής εφαρμογής τους.
2. Ανάπτυξη δεξιοτήτων: Εκπαιδευτικά προγράμματα για δημοσιογράφους σχετικά με μέτρα ασφαλείας για την αντιμετώπιση της ρητορικής μίσους. Θα πρέπει να αναπτυχθούν σε συνεργασία με Δημοσιογραφικές Ενώσεις και Πανεπιστήμια,
3. Δίκτυα υποστήριξης: Δημιουργία δικτύων υποστήριξης ή ανοικτών τηλεφωνικών γραμμών για δημοσιογράφους που αντιμετωπίζουν απειλές ή παρενόχληση.
4. Εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού: Προώθηση του γραμματισμού στα Μέσα Επικοινωνίας και καλλιέργεια θετικής αντίληψης για τον ρόλο των δημοσιογράφων στην κοινωνία.
5. Διεθνής συνεργασία: Ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ οργανισμών μέσων ενημέρωσης, δημοσιογραφικών ενώσεων, πανεπιστημίων και διεθνών οργανισμών για τη συλλογική αντιμετώπιση της ρητορικής μίσους κατά δημοσιογράφων.
6. Συμμετοχή του κοινού: Συμμετοχή κοινοτήτων σε διαλόγους για την αντιμετώπιση των κοινωνικών εντάσεων που συμβάλλουν στη ρητορική μίσους.
Κατά τη Συνέντευξη Τύπου για την παρουσίαση των ευρημάτων, στις 13 Φεβρουαρίου 2024, η Αλόνα Τατάροβα, Συντονίστρια Έργου του FNF Ελλάδας και Κύπρου τόνισε:
Η έρευνα αυτή, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ειρηνευτικής Δημοσιογραφίας του ΑΠΘ και άλλους αξιότιμους εταίρους από τα Βαλκάνια, υπό την καθοδήγηση του καθηγητή Νίκου Παναγιώτου και της ομάδας του, υπογραμμίζει τη δέσμευσή μας στην αρχή της ελευθερίας του Τύπου, αναδεικνύοντας τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια - απειλές, προσβολές και εκστρατείες συκοφαντίας συχνά ενορχηστρωμένες από πρόσωπα με επιρροή, που θέτουν σε κίνδυνο την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Ελπίζουμε αυτή η έρευνα να χρησιμεύσει ως καμπανάκι για την προστασία των αρχών που διέπουν τις ενημερωμένες κοινωίες, της ελευθερίας του λόγου, της δικαιοσύνης και της διαφάνειας. Προάγοντας ένα περιβάλλον που υπερασπίζεται την αλήθεια, ενθαρρύνει τον ανοιχτό διάλογο και καταδικάζει απερίφραστα τη ρητορική μίσους, ενισχύουμε την ανθεκτικότητα των δημοκρατιών μας.
Αυτή η μελέτη, ορόσημο για τη μέχρι σήμερα βιβλιογραφία, είναι μία έκκληση για δράση προς τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τους επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης και το κοινό γενικότερα, προτρέποντας σε συλλογικές προσπάθειες για τη διασφάλιση της ασφάλειας και της ευημερίας των δημοσιογράφων και για τη διασφάλιση των θεμελιωδών αρχών της ελευθερίας του λόγου και της φιλελεύθερης δημοκρατίας.