Reshape Europe
"Οι Προκλήσεις της Φιλελεύθερης Δημοκρατίας Σήμερα" | Επιστημονικό Συνέδριο
Σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο πολιτικό περιβάλλον, με την άνοδο των ακραίων αντιδημοκρατικών φωνών στην Ευρώπη, την επιθετικότητα των απολυταρχικών καθεστώτων, και την επικίνδυνη επικράτηση φαινομένων λαϊκισμού στην Ευρώπη και παγκοσμίως, η φιλελεύθερη δημοκρατία καλείται να αντιμετωπίσει μια σειρά από κινδύνους που αποτελούν τροχοπέδη στη διατήρηση των αξιών της.
Τη Δευτέρα και την Τρίτη 4 & 5 Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκε στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών το επιστημονικό συνέδριο "Οι Προκλήσεις της Φιλελεύθερης Δημοκρατίας Σήμερα". Το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών, το Κέντρο Πολιτικών Ερευνών του Παντείου Πανεπιστημίου, και το Εργαστήριο Πολιτικής και Θεσμικής Θεωρίας και Ιστορίας των Ιδεών που ανήκει Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με την υποστήριξη Friedrich Naumann Foundation for Freedom Greeece and Cyprus διοργάνωσαν το συνέδριο, που επικεντρώθηκε στους τρόπους με τους οποίους η Ευρώπη μπορεί να γίνει ανθεκτικότερη απέναντι στους αντιπάλους της ελευθερίας και να προασπίσει τη φιλελεύθερη δημοκρατία.
Το πρόγραμμα ήταν εμπλουτισμένο με παρυσιάσεις διαφορετικών θεματικών από νέους ερευνητές/τριες, που ανέλυσαν τις προκλήσεις της φιλελεύθερης δημοκρατίας σήμερα, ενώ πρότειναν και δράσεις που μπορεί να αναλάβει η κοινωνία των πολιτών και ο κάθε πολίτης ατομικά, ώστε να ξεπεραστούν οι απειλές που θέτουν σε κίνδυνο τις αξίες της φιλελεύθερης δημοκρατίας, και παρεμβάσεις έγκριτων ακαδημαικών. Τις ομιλίες ακολούθησε εποικοδομητικός διάλογος μεταξύ ομιλητών και συμμετεχόντων στο συνέδριο.
Μέρος του προγράμματος αποτέλεσε το κεντρικό πάνελ με θέμα "Οι Προκλήσεις της Φιλελεύθερης Δημοκρατίας Σήμερα", στο οποίο συμμετείχαν εκπρόσωποι των οργανισμών διοργανωτών.
Η σύγκρουση μεταξύ απολυταρχίας και δημοκρατίας
Ο Martin Kothe (Regional Director East and Southern Europe & Project Director for Bulgaria, North Macedonia, and Greece Friedrich Naumman Foundation for Freedom) στην παρέμβασή του, αρχικά ανέδειξε την αυξανόμενη ένταση στην Ανατολική Ευρώπη μεταξύ απολυταρχίας και δημοκρατίας. Οι απολυταρχικοί ηγέτες απεικονίζονται ως φέροντες απλές λύσεις, δύναμη και ταυτότητα. Αυτοί οι ηγέτες τείνουν να υποστηρίζονται από τμήματα του πληθυσμού που συχνά νιώθουν αποκλεισμένα ή προδομένα από το δημοκρατικό σύστημα, κάτι που έχει οδηγήσει σε επιδείνωση της σύγκρουσης. Επιπρόσθετα και από τη φιλελεύθερη σκοπιά του Ιδρύματος, ο ομιλητής αντιλαμβάνεται την πολιτική ταυτότητα ως ένα ισχυρό εργαλείο για τις μειονοτικές ομάδες, ιδίως για την LGBTQ+ κοινότητα. Προσφέροντας στους ανθρώπους μια πλατφόρμα για να εκφραστούν, η πολιτική ταυτότητα γίνεται μέσο ενδυνάμωσης, απελευθερώνοντάς τους από τον ρόλο του απλού θύματος σε μια κοινωνία που ενδεχομένως να τους αντιτάσσεται.
Ο ομιλητής παρατήρησε ότι η συνεχιζόμενη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, φέρνει στην επιφάνεια το πραγματικό πρόσωπο των απολυταρχικών καθεστώτων, και αποτελεί ένα σκληρό παράδειγμα της πραγματικής τους φύσης. Η αγριότητα και το ανθρώπινο κόστος αυτής της εισβολής, με χιλιάδες χαμένες ζωές, υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη να αντιμετωπιστούν τα απολυταρχικά καθεστώτα και η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παράλληλα, αυτή η τραγωδία, είναι σημαντικό να ενισχύσει τη δέσμευση των φιλελεύθερων δυνάμεων να αντισταθούν στην απολυταρχία και να υπερασπιστούν τις δημοκρατικές αξίες, τόνισε.
Ο ομιλητής αναγνώρισε την ανοδική πορεία του δεξιού λαικισμού εντός των δημοκρατικών κοινωνιών, τονίζοντας ότι ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού νιώθει προδομένο και υιοθετεί ιδέες που αποτελούν απειλή για τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Συνάμα υπογράμμισε τη σημασία της αυτοκριτικής εντός των δημοκρατικών κοινωνιών, προτρέποντας σε μια εξέταση των λαθών που ενδεχομένως επέτρεψαν την επικράτηση συνθηκών ευνοϊκών για την ακροδεξιά, που αποτελούν άμεση απειλή για την φιλελεύθερη δημοκρατία.
Η απειλή του λαϊκισμού
Εν συνεχεία, η Βασιλική Γεωργιάδου (Καθηγήτρια, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιτήμιο|Διευθύντρια, Κέντρο Πολιτικών Ερευνών, Διευθύντρια και Πρόεδρος ΔΣ, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερεθνών) παρουσίασε το Ιστορικό πλαίσιο σχετικά με τις σύγχρονες προκλήσεις των φιλελεύθερων δημοκρατιών καταδεικνύει την εξάπλωση του λαϊκισμού και αποτελεί το κυρίαρχο πολιτικό θέμα του 21ου αιώνα. Στο πλαίσιο αυτό, σημαντικό είναι να επισημανθεί ότι ο λαϊκισμός εμφανίζεται τόσο σε αριστερά όσο και σε δεξιά πολιτική σκηνή, όπως τόνισε.
Ο αριστερός λαϊκισμός επικεντρώνεται στην υποστήριξη κινημάτων βάσης και τη συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Αντίθετα, ο δεξιός λαϊκισμός επικεντρώνεται σε ζητήματα τήρησης των νόμων, εκφράζοντας εχθρότητα προς την πολιτιστική ποικιλομορφία και σε θέματα κοινωνικών αξιών.
Στο πλαίσιο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, οι ιστορικές επιρροές περιορίζονταν στη φασιστική περίοδο μεταπολέμου σε χώρες όπως Γερμανία, Αυστρία και Ιταλία. Ωστόσο, στον 21ο αιώνα η κυρία Γεωργιάδου παρατήρησε μια αστραπιαία άνοδο της επίδρασης της ακροδεξιάς. Οι ευρωπαϊκές εκλογές του 2014 σημάδεψαν την έναρξη επιδρομής ακροδεξιών κινημάτων στην πολιτική σκηνή. Η ακροδεξιά, σημείωσε, έχει εξελιχθεί σε καθιερωμένη δύναμη τόσο σε οικονομικά ευημερούσες ευρωπαϊκές χώρες όσο και σε πιο ευάλωτες χώρες στον νότο.
Παράλληλα εστίασε στην πρόκληση που θέτει η ακροδεξιά, και αφορά τα θεμέλια της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Ο λαϊκισμός της ακροδεξιάς, συμπαίρανε ότι αμφισβητεί τις αρχές της ισότητας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των εκπροσωπητικών θεσμικών οργάνων και της επικράτησης του νόμου. Η ανησυχία επικεντρώνεται στην ανθεκτικότητα της δημοκρατίας έναντι των ιδεών που προωθεί η ακροδεξιά.
Η φιλελευθερισμός ως δώρο του Δυτικού Πολιτισμού και επιστροφή στις βάσεις της φιλελευθερης δημοκρατίας
Στο πλαίσιο του συνεδρίου, ο Αλέξανδρος Σκούρας, Πρόεδρος του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών, εξήρε τη σημασία του φιλελεθερισμού, και ανέδειξε ορισμένες κρίσιμες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Δημοκρατία, ειδικά στο πλαίσιο της οικονομικής ελευθερίας.
O φιλελευθερισμός, όπως τον ξέρουμε, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα δώρα του Δυτικού Πολιτισμού στον κόσμο, είπε χαρακτηριστικά. Ξεκινώντας από την πρώτη φιλελεύθερη δημοκρατία των Ηνωμένων Πολιτειών, χτίστηκε πάνω σε ευρωπαϊκές ιδέες και άνθησε εκεί. Οι άνθρωποι απέκτησαν τη δυνατότητα να είναι αισιόδοξοι, ενώ η οικονομική ελευθερία άλλαξε το κλίμα των ιδεών, επιτρέποντας στους απλούς ανθρώπους - που δεν ήταν αριστοκράτες ή γραφειοκράτες - να αποκτήσουν κοινωνική αξία, αξιώνοντας καλύτερες ζωές για τον εαυτό τους και τις οικογένειες τους.
Επιπρόσθετα, ο ομιλητής τόνισε ότι έχει γίνει ένα βήμα πίσω στην οικονομική ελευθερία, που ήταν σημαντικό στοιχείο της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Πολλοί άνθρωποι, οργανισμοί και ινστιτούτα σημειώνουν εξαιρετική απόδοση σε πολλούς τομείς, αλλά όσον αφορά την οικονομική ελευθερία, είτε αυτή παραμένει άγνωστη, είτε αντιμετωπίζεται εχθρικά.
Η οικονομική ελευθερία αναδεικνύεται ως ένα από τα ισχυρότερα μέσα δημιουργίας πλούτου, καθώς επιτρέπει την ελεύθερη εμπορική ανταλλαγή και μπορεί να μειώσει τη φτώχεια σε ολόκληρο τον κόσμο.
Κλείνοντας, ο Αλέξανδρος Σκούρας υποστήριξε ότι πρέπει να επιστρέψουμε στις βάσεις της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Αυτές περιλαμβάνουν τα ατομικά δικαιώματα, το κράτος δικαίου, την ελεύθερη αγορά, το ελεύθερο εμπόριο, την ανοχή και την ανοικτή κοινωνία - αξίες που καθόρισαν τη φιλελεύθερη δημοκρατία, και μόνο επιστρέφοντας σε αυτές μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η σύγχρονη κοινωνία.