ΕΡΕΥΝΑ
Ευρωφιλία; Σχόλιο για τα σκαμπανεβάσματα της ελληνικής κοινής γνώμης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ)
Ένας πραγματικός θησαυρός
Σε 212 πυκνά τυπωμένες σελίδες, βρίσκουμε μια μεγάλη συλλογή δεδομένων με χιλιάδες πληροφορίες. Η έκθεση είναι ένας πραγματικός θησαυρός για όλους όσους ασχολούνται με την Ελλάδα και τις σχέσεις της χώρας με την Ευρώπη.
Σε γενικές γραμμές, λόγω του μεγάλου μεγέθους των δεδομένων, η ανάλυση των ερευνών θα πρέπει πάντα να είναι επιλεκτική - και να δίνει έμφαση. Η ιδέα είναι να αναλύσουμε και να σχολιάσουμε τα στοιχεία - και σε ένα επόμενο βήμα, να τα συζητήσουμε σε ένα πολιτικό και ιστορικό πλαίσιο. Όπου υπάρχει φως, υπάρχει και σκιά, λέμε στη γλώσσα μου. Εφαρμόζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας, θα μπορούμε επίσης να πούμε: Όπου υπάρχει σκιά, υπάρχει και φως. Στην αρχή υπάρχει ένα αρνητικό εύρημα. Πώς αλλιώς να ερμηνεύσουμε ότι σήμερα μόνο το 48 τοις εκατό των Ελλήνων έχει θετική γνώμη για την Ευρωπαϊκή Ένωση; Αυτό το σχόλιο είναι ακόμη πιο κατάλληλο, δεδομένου ότι το ποσοστό των Ελλήνων με θετική γνώμη για την ΕΕ ήταν σχεδόν διπλάσιο το 2008, στο - εντελώς εντυπωσιακό 83%.
Αυτό έγινε το 2008, πριν από την οικονομική κρίση, που όχι μόνο αναστάτωσε τις ζωές της συντριπτικής πλειοψηφίας των Ελλήνων, αλλά ταυτόχρονα πυροδότησε τη σοβαρότερη κρίση στις σχέσεις στα σαράντα χρόνια ένταξης της Ελλάδας στην ΕΕ. Οι πληγές που δημιούργησε η κρίση -και από τις δύο πλευρές- δεν έχουν επουλωθεί. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την ελληνική πλευρά, όπως αποδεικνύει η παρούσα μελέτη σε διάφορα σημεία.
Μη συνεκτική εικόνα
Μίλησα για φως και σκιά - και θα μπορούσα επίσης να εφαρμόσω την αναλογία της εικόνας του ποτηριού να είναι μισογεμάτο ή μισοάδειο. Για μένα, το πιο εκπληκτικό μήνυμα της παρούσας μελέτης είναι η «δυαδικότητα», θα μπορούσε κανείς να μιλήσει και για ασυνέπεια των απόψεων των Ελλήνων για τη σχέση τους με την Ε.Ε
Ενώ - όπως αναφέρθηκε στην αρχή - περισσότεροι από τους μισούς Έλληνες σήμερα δεν έχουν θετική γνώμη για την ΕΕ, την ίδια στιγμή το 58% πιστεύει ότι η ένταξη στην ΕΕ τους έχει ωφελήσει. Στα καλύτερα χρόνια -δηλαδή πριν από την κρίση- το ποσοστό αυτό ήταν ένα εκπληκτικό 94%. Θα ήταν ενδιαφέρον να εξετάσουμε πώς συνδυάζονται οι αρνητικές γνώμες και οι δηλώσεις ότι η ένταξη είναι χρήσιμη. Οι αριθμοί αποκαλύπτουν μια σχεδόν σχιζοφρενική σχέση.
Αυτή η διττότητα αρνητικής γνώμης και ευρωφιλίας αποτυπώνεται και στη διαπίστωση ότι το 74% των Ελλήνων δηλώνει ότι η χώρα τους ανήκει στην Ε.Ε. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι - σε αντίθεση με άλλα στοιχεία - αυτός ο δείκτης είναι σταθερός κατά τη διάρκεια των δεκαετιών. Το 2008 η ομάδα των ανθρώπων που έλεγαν ότι η Ελλάδα δεν ανήκει στην ΕΕ ήταν 25%, όσο δηλαδή και σήμερα.
Οι αντίπαλοι της Ελλάδας στην ΕΕ βρίσκονται πολιτικά στα άκρα, στο αριστερό και το δεξί περιθώριο. Αξιοσημείωτο είναι ότι το 30% των οπαδών του ΣΥΡΙΖΑ θα προτιμούσε να δει τη χώρα εκτός ΕΕ.
Περαιτέρω στοιχεία για την ευρωφιλία των Ελλήνων βρίσκουμε στις απαντήσεις στο ερώτημα αν θα είναι καλύτερο για το μέλλον της χώρας να βρίσκεται εντός ή εκτός Ε.Ε. Εδώ, το 71% των ανθρώπων είναι υπέρ ενός μέλλοντος εντός της ΕΕ.
Η συνάφεια της έρευνας ενισχύεται από το γεγονός ότι καλύπτει και τρέχοντα πολιτικά γεγονότα. Θα περιοριστώ εδώ σε δύο ευρήματα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα μάτια μου. Η διεύρυνση της ΕΕ με την ένταξη νέων μελών είναι ένα θέμα μεγάλης σημασίας, κυρίως για τις σχέσεις της Αθήνας με τις γειτονικές χώρες στα Βαλκάνια. Το 47 % των ερωτηθέντων είναι υπέρ της αποδοχής νέων κρατών-μελών. Το 43% είναι αντίθετο σε αυτό το ενδεχόμενο. Βρίσκω τα αποτελέσματα ακόμη πιο ενδιαφέροντα όταν εξετάζουμε τις εν λόγω χώρες. Το υψηλότερο επίπεδο αποδοχής καταγράφεται για την αποδοχή της Σερβίας, με 69%, το χαμηλότερο επίπεδο υποστήριξης αφορά στην ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ, μόλις στο 13%. Η απόρριψη της τουρκικής εισδοχής είναι 92% μεταξύ των οπαδών της Νέας Δημοκρατίας (ΝΔ), σημαντικά υψηλότερη από αυτή των οπαδών του ΣΥΡΙΖΑ (74%) και του ΚΙΝΑΛ (80).
ΕΕ VS ΗΠΑ
Το ότι οι πολιτικές τάσεις των κομμάτων παίζουν ρόλο στις προτιμήσεις της εξωτερικής πολιτικής αντικατοπτρίζεται επίσης στα αποτελέσματα σχετικά με το αν οι άνθρωποι εμπιστεύονται περισσότερο την ΕΕ ή τις ΗΠΑ για την επίλυση σημαντικών διεθνών ζητημάτων. Εδώ, το 38% δίνει την ψήφο του στην ΕΕ. Θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι αυτό είναι ένα αξιοσέβαστο αποτέλεσμα. Από ιστορική σκοπιά, ωστόσο, αυτό το στοιχείο τεκμηριώνει μια δραστική απώλεια εμπιστοσύνης μεταξύ των Ελλήνων σχετικά με την αρμοδιότητα της ΕΕ να επιλύει διεθνή προβλήματα.
Για το 2008, το 81% των Ελλήνων πίστευε ότι η ΕΕ ήταν πιο σημαντική από τις ΗΠΑ σε αυτόν τον τομέα. Ο μεγάλος ωφελούμενος από την πτώση της ΕΕ, είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες έχουν αυξηθεί από ένα πενιχρό 2% (το 2008) σε 24% σήμερα για αυτό το θέμα. Το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι μεταξύ των υποστηρικτών της ΝΔ, η εμπιστοσύνη στις ΗΠΑ είναι υψηλότερη από την εμπιστοσύνη στην ΕΕ για την επίλυση διεθνών συγκρούσεων.
Αυτό με φέρνει στην τελική μου παρατήρηση – όπου και πάλι, ένας «δυισμός» είναι δύσκολο να παραβλεφθεί. Οι απαντήσεις στο ερώτημα σχετικά με τη σημασία των κοινών πολιτικών στην ΕΕ εμπίπτουν στην κατηγορία της ευρωφιλίας. Το 76% των Ελλήνων τάσσεται υπέρ μιας κοινής αμυντικής πολιτικής της ΕΕ και το 73% υπέρ μιας κοινής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ.
Ωστόσο, η δέσμευση για μια ενοποιημένη ευρωπαϊκή πολιτική φτάνει στα όριά της όταν πρόκειται για τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις ευρωπαϊκές απαντήσεις. Η ΕΕ έχει λάβει σαφή θέση σχετικά με αυτό το θέμα, θεσπίζοντας μια σειρά πακέτων κυρώσεων κατά της Μόσχας. Μεταξύ της πλειοψηφίας των Ελλήνων, αυτή η ευρωπαϊκή στρατηγική δεν βρίσκει υποστήριξη - αντίθετα, το 55% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι οι οικονομικές κυρώσεις που τιμωρούν τη Μόσχα για την επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας δεν πρέπει να συνεχιστούν.
Δημοσκοπικές έρευνες, όπως αυτή για τις στάσεις της Ελλάδας απέναντι στην ΕΕ, προσφέρουν έναν θησαυρό δεδομένων. Ως εκ τούτου, οι αριθμοί είναι αντικειμενικοί, υπό την προϋπόθεση ότι οι ερωτηθέντες λένε την αλήθεια. Η ανάλυση και η ερμηνεία των δεδομένων από τους ειδικούς συμβάλλουν στη διαμόρφωση των πληροφοριών, στην ερμηνεία τους και στην εξαγωγή συμπερασμάτων. Σε αυτό το στάδιο, υποκειμενικά κριτήρια, για άλλη μια φορά, παίρνουν θέση.
Η ανάλυση γράφτηκε από τον Δρ. Ronald Meinardus, πολιτικό αναλυτή και σχολιαστή, Κύριο Ερευνητής και Επικεφαλής του Προγράμματος Μεσογείου του ΕΛΙΑΜΕΠ, για τη δημοσίευση της έρευνας «Η εικόνα της Ευρώπης στην Ελλάδα σήμερα».
