#FEMALEFORWARDINTERNATIONAL

Mevcut duruma meydan okumak için çeviklik

Türk akademisyen Profesör Zeynep Alemdar, siyasi temsilin neden önemli olduğunu ve kadınların küresel karar alma süreçlerinde neden ön saflarda yer alması gerektiğini anlatıyor.

Kozmopolit İstanbul'da büyüyen Zeynep Alemdar, dünyanın ne kadar büyük olduğuna, geleceğin olanaklarının ne kadar sonsuz olduğuna ve aynı zamanda insanların ne kadar küçük olabileceğine her zaman hayran kaldı.

Küçük yaşlardan itibaren noktaları birleştirmede iyi olduğundan, yerel ve uluslararası arasında belirgin bir çizgi olmadığını çabucak öğrendi. Hayatımızın yerel olaylardan olduğu kadar küresel olaylardan da etkilendiğini fark etti.

Bu farkındalık, doğal bir problem çözücü olan Alemdar'ı uluslararası ilişkilerdeki görevine yönlendirdi. Şimdi İstanbul'daki Okan Üniversitesi'nde profesör ve dekan olarak görev yapıyor ve şöyle diyor: “Dünya uçsuz bucaksız ve heyecan verici ve biz genellikle kendi yerlerimizde sıkışıp kalıyoruz. Olaylara daha büyük bir perspektiften bakan bu kuşbakışı görüşe daima sahiptim.”

Araştırma ilgi alanlarının demokratikleşme ve sivil toplum, kritik güvenlik çalışmaları ve uluslararası kuruluşlar etrafında dönmesine şaşmamalı.

Akademik kariyerinde ve aynı zamanda sivil toplumda bir güç olarak, hem yerel hem de küresel karar alma süreçlerinde kadın bakış açısını öne çıkarmaya odaklanmıştır. Kendisinin de ifade ettiği gibi, eşitlik çabası hem kişisel hem de profesyonel yolculuğunda içten yanmalı bir motor gibiydi.

Alemdar, Dr Christina Bache ve Rana Birden, farklı alanlardan ama her ikisi de uluslararası ilişkiler geçmişine sahip iki kadınla birlikte, Türkiye'de Dış Politikada Kadın Girişimi’ni kurdu. Bu girişimin amacı, kadınların uluslararası çatışmaları çözmedeki kritik önemini göstermek ve kadınlara bu konular hakkında konuşmak için güvenli bir alan sağlamaktır.

"Üçümüz farklı sektörlerden geliyoruz - akademiden, düşünce kuruluşundan ve iş dünyasından. Erkeklerin hakkında çok şey bildiğimiz konular hakkında konuştuklarını gördük ve bu görüşmelere katılmaya hiç davet edilmedik. Uzmanlığımıza neden yaşlı beyaz erkeklerinki kadar değer verilmedi?” diye soruyor Prof Alemdar.

Barışı korumada kadınların rolleri

Ayrıca, uluslararası ilişkiler derslerindeki kız öğrencilerinden hiçbirinin bir gün başkan olmayı hayal edecek veya hatta kamu politikasında en üst düzey liderlik pozisyonunu hedefleyecek kadar özgüvenli olmadığını fark etti.

Profesör Alemdar, Dış Politikada Kadın Girişimi'nin amacını şöyle açıklıyor: “Dış politikaya ilgi duyan kadınları cesaretlendirmek ve onlara uluslararası sorunları çözmek için rahatça konuşabilecekleri, birbirlerinden ve rol modellerinden öğrenebilecekleri ve farklı nesillerin bir araya gelebileceği bir alan sağlamak istiyoruz” dedi.

Bunun bir örneği, kadınların ihtilaf çözümü, barışı koruma ve barışın inşasına katılımını güçlendirmeyi amaçlayan 1325 sayılı BM Güvenlik Konseyi Kararı'na dayanan bir ulusal eylem planını Türkiye'de uygulamaya koyma çalışmalarıdır.

“Türk dış politikasının barış ve güvenlik gündemine nasıl yönlendirilebileceği konusunda farkındalık yaratıyor ve yazıyoruz. Türk dış politikasının öncelikleri feminist gündeme nasıl daha duyarlı hale getirilebilir? Ulaşması o kadar kolay bir meyve ki, başka kimse farkında olmadan toplanabilir” diyor Alemdar.

BM Güvenlik Konseyi araştırmasına göre, kadınlar barış görüşmelerine katıldığında, bir barış anlaşmasının 15 yıldan uzun sürme olasılığı yüzde 35 artıyor. Liberya, Filipinler ve Burundi gibi kadın sivil toplum örgütlerinin barış görüşmelerinin askıya alınmasını durdurduğu ve erkeklerin birbirleriyle anlaşmasını sağladıkları yerlerden gerçek hayat örnekleri var.

Profesör Alemdar, “Barış masasında erkekler genellikle sınırlar ve silahlanma yarışının ne zaman durdurulacağı hakkında konuşurken, kadınlar işkence, taciz, cinsel şiddet ve çocuk askerler hakkında konuşuyor” diye açıklıyor.

ABD Senatosu'ndaki kadınların askeri müdahaleye karar verirken parti çizgilerine göre oy kullandığını gösteren Amerikan araştırmasını aktarıyor. Ancak bu bir kez çözüldüğünde, “Savaştan dönen askerlere ne olacak? Askerlerin geride bıraktığı kadın ve çocuklara ne olacak?” gibi sorular sorarak Alemdar'ın dediği gibi: “Daha önce düşünülmemiş konuları gündeme getiriyorlardı”.

Profesör Alemdar, “Barış masasında erkekler genellikle sınırlar ve silahlanma yarışının ne zaman durdurulacağı hakkında konuşurken, kadınlar işkence, taciz, cinsel şiddet ve çocuk askerler hakkında konuşuyor” diye açıklıyor.

Profesör Alemdar, kadınların dış politika görevlerinde neden bu kadar etkili olduğunu şu şekilde açıklıyor: “Yaptığım veya okuduğum tüm araştırmalar, kadınların daha uzun vadeli düşündüklerine işaret ediyor. Erkekler sorunları hemen çözmeye çalışırken, kadınlar her zaman daha uzun vadeli etkileri düşünür”.

Ayrıca, problem çözme söz konusu olduğunda kadınların daha detay odaklı olduğunu da ekliyor. Çözmeye çalıştıkları sorunların somunlarına ve cıvatalarına bakarlar. Kadınları barış masasına oturttuğunuzda, savaşın yapısal nedenlerini araştırır ve çözüm bulmaya çalışırlar” diyor.

Feminist dış politika

Feminist dış politika terimi ilk olarak İsveç'in eski dışişleri bakanı Margot Wallström tarafından kullanılmıştır. 2014'te Wallström, İsveç'i resmi olarak “feminist bir dış politika” benimseyen dünyadaki ilk ülke yaptı.

Bu tam olarak ne anlama geliyor ?

“Feminist dış politika, tüm dış politika kararlarında kadınları hesaba katmakla ilgilidir. Alemdar, geleneksel olarak kadınları ihmal eden bir alanda kadınların bilgisinden, deneyimlerinden ve kadın zekasından yararlanmak” diye açıklıyor.

Uluslararası ilişkilerde ortaya çıkan tüm terimlerin genellikle erkek değerleriyle -hiyerarşi, sınırlar ve güçle- yüklü olduğuna dikkat çekiyor.

“Uluslararası ilişkileri tanımlamak için kullandığımız tüm bu kavramlar çok erkek odaklı. Feminist teorisyenler bunları 70'lerde ve 80'lerde sorgulamaya başladılar. Güçlü nedir? Kumdaki bu değişmez çizgilermiş gibi sınırlardan mı bahsedelim yoksa sınırlardan farklı mı bahsedelim? Egemenlik nedir? Egemenliği nasıl tanımlarız” diye açıklıyor.

Fakat bu fikirler ancak 2000'li yılların başında siyasi eylemlere dönüştürüldü ve kaynakların nasıl dağıtıldığını etkiledi. Örneğin, İsveç ve Kanada gibi ülkeler kalkınma yardımı programlarında kadın örgütlerine ve kadınlara öncelik vermeye başlarken, Fransa ve Meksika diplomatik birliklerine daha fazla kadını dahil etmeye başladılar.

“Her türden politikayı feministleştirebileceğiniz çok geniş, verimli ve üretken bir alan. Bütçede toplumsal cinsiyeti ana akım haline getirebilirsiniz, toplumsal cinsiyetin ana akımlaştırılmasına yönelik yardım politikası oluşturabilirsiniz, mülteci politikasını toplumsal cinsiyet ana akımı haline getirebilirsiniz. Diplomatik birlikleri değiştirebilirsiniz. Ülkeler feminist bir dış politika sürdürmek istiyorsa bunun için çok alan var” diye ekliyor Alemdar.

Siyasette bu değerleri benimseyen kadın dünya liderleri açısından Alemdar, Yeni Zelanda Başbakanı Jacinda Arden'i işaret ediyor.

“Yalnızca COVID krizi sırasında değil, Yeni Zelanda'da bir camiye saldırı olduğunda da dünya çapında birçok feminist için iyi bir rol modeldi. Trump'ın ortalıkta dolaşıp bağırdığı bir dönemde, radikal terörizmi çok şefkatli bir şekilde ele aldı. Kutuplaşmanın bir oyun olduğu bir dünyada, güçlü ama yumuşak huylu, şefkatli ve kibar davranarak oyunu değiştirdi” diyen Alemdar, “Güçlü olmak için bağırmanıza gerek olmadığını bize gösterdi. Gücü yansıtmak için insanları dövmenize gerek yok. Güçlü olmak ve nazik olmak birbirinden ayrı şeyler değildir.”

İnce cam tavan

Zeynep Alemdar'ın feminizmi aile içinde yeşertildi. Tipik bir orta sınıf ve sıkı sıkıya bağlı bir aile ortamında büyüdü. Ailesi çok güçlü bir adalet ve eşitlik duygusuna sahipti. İnsanın alçakgönüllü olması ve her zaman daha az şanslı olanlarla paylaşması gerektiğine inanıyorlardı.

"Bazen annem aile içindeki geleneksel kadın rollerine uymak istese bile, ağabeyim itiraz ederdi. “Git ağabeyine bir bardak su getir” dese, “hayır, gidip kendi suyumu alacağım. Neden ondan bunu yapmasını istedin?" derdi. İnsanlar üzerinde bir etkisi vardı, olduğum feminist olmama yardım etti”, diye düşünüyor Alemdar.

Bugün, zorluklarla yüzleşmenin ve kendisinin daha iyi bir hali olmanın yolu olarak çevikliğe değer veriyor. Akademinin özgür ve ilerici dünyasında bile her gün cam tavana çarptığını itiraf ediyor.

"Her gün büyük beyaz erkeklerle uğraşıyorsun. Asla doğrudan telaffuz edilmez, çok incedir. Birine bu konuda meydan okursanız, hemen reddedilir. Seni deli gibi gösterecek bir şekilde reddedilir”, diyor Alemdar açık açık.

Bir keresinde feminist gündemi zor güvenlik sorunlarına taşımaya cüret ettiği için bir konferans sırasında bir erkek meslektaşı tarafından uyuyan güzel olarak adlandırıldığını hatırlıyor. Alemdar, “Söylediklerim yüzünden değil, onlara daha önce hiç düşünmedikleri bir açıdan meydan okuduğum için bunu yaptı” diyor.

Bu akademisyen, statükoyu değiştirmek için hükümetlerin bakım işi, ekonomi ve siyasi katılım açısından kadın ve erkekleri eşit koşullara sokmak için gerekli tüm önlemleri alması gerektiğinden emin. Rakamlar gelişmiş ülkelerde bile hala çarpıcı. Dünya Ekonomik Forumu'nun 2021 Küresel Cinsiyet Uçurumu Raporu'na göre, mevcut hızda, siyasi güçlendirmede cinsiyetler arasındaki farkı kapatmak 145,5 yıl, ekonomik katılım ve fırsatlarda ise 267,6 yıl alacak.

COVID döneminde kadın ve erkek akademisyenlerin üretkenliğini karşılaştıran diğer araştırmalar, erkek akademisyenlerin daha fazla yayın yaptığını, kadın akademisyenlerin çocuklarına, evlerine, ailelerine baktığını ve sağlık sorunları hakkında endişelendiğini gösteriyor.

Alemdar'a göre, kadınların siyasete daha fazla katılımını teşvik etmek için kadınların iyi kapı bekçilerine, yani kadınlara kapıları açacak erkek müttefiklere ihtiyacı var. Diğer bir anahtar da kadın dayanışması – iktidardaki kadınlar birbirini destekliyor ve yükseltiyor. Üçüncüsü ise kotalardır. Alemdar, “Bu rakamlar özellikle siyasi katılım açısından çok düşükken, kadınların öne çıkmak için yasal değişikliklere ihtiyacı var” diyor.

Ama yavaş yavaş gerçekleşiyor. “Dünyanın dört bir yanındaki protestolara bakarsanız – Black Lives Matter, mülkiyet hakları için savaşan Hintli kadınlar, iklim değişikliği aktivistleri vb. – değişimi kadınların yönlendirdiği çok açık. Geleneksel politikalara meydan okuyanlar da onlar” diyerek sözlerini noktalıyor.

#FemaleForwardInternational ile ve web sitemizdeki Özel Odağımızda kadınların güçlendirilmesiyle ilgili daha fazla hikayeyi takip edin.