Ελλάδα

Προσφυγική Κρίση: Επαναπροωθήσεις και σκληρές ποινές κατά των πρόσφυγες

Τα τελευταία χρόνια κατά την διάρκεια της προσφυγικής κρίσης, τα ελληνικά νησιά έγιναν γνωστά παγκοσμίως. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι κατέφθαναν στα νησιά προσπαθώντας να ξεφύγουν από τον πόλεμο στην Συρία, ενώ ταυτόχρονα άλλοι βρήκαν την ευκαιρία να μεταναστεύσουν στην Ελλάδα για οικονικούς ή πολιτικούς λόγους. Πολλά πράγματα έχουν αλλάξει από την έναρξη της κρίσης το 2015. Αρχικά, ο αριθμός των ανθρώπων που καταφθάνουν έχει μειωθεί σημαντικά, οι ροές δεν είναι τόσο συχνές και για αυτόν τον λόγο οι δομές έχουν περισσότερες παροχές για τους μετανάστες και τους αιτούντες άσυλο. Ωστόσο, οι ισχύουσες εθνικές και ευρωπαïκές πολιτικές εξακολουθούν να έχουν πολλές ασάφειες ή τροχοπέδια όσον αφορά τους πρόσφυγες. Δυο από τα βασικότερα ζητήματα αυτήν την περίοδο είναι οι αυξημένες κατηγορίες για επαναπροωθήσεις στο Αιγαίο και οι πολυάριθμες δίκες εναντίων προσφύγων στα ελληνικά νησιά.

Διεθνής Εκστρατεία

Πλήθος διεθνών και ανθρωπιστικών οργανώσεων κάνουν λόγο για δυσλειτουργικές και ασαφείς πολιτικές, οι οποίες χρησιμοποιούνται από την ελληνική κυβέρνηση για την διαχείριση του προσφυγικού. Στο πλαίσιο αυτό, ξεκίνησε πέρσι μια διεθνής καμπάνια από Ευρωβουλευτές, που βρήκε την υποστήριξη δημοσιογράφων και οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών, με σκοπό να προβάλουν την κατάσταση που επικρατεί στα ελληνικά νησιά. Ειδικότερα, αρκετοί Ευρωβουλευτές και 400 περίπου ακτιβιστές είχαν την πρωτοβουλία μιας καμπάνιας που ονομάστηκε «Μια δίκαιη δίκη για τον Μοχάματ».

Ως συνέχεια αυτής της καμπάνιας, μια αποστολή ακτιβιστών, δημοσιογράφων και μελών του Ευρωπακού Κοινοβουλίου παρεβρέθηκαν την Τρίτη 7 Απριλίου στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Βορείου Αιγαίου, όπου λάμβανε χώρα η δίκη των προσφύγων Amir Zahiri και Akif Rasouli, η οποία αναβλήθηκε για 3η συνεχόμενη φορα. Οι δυο πρόσφυγες κατηγορούνται για παράνομη μεταφορά προσφύγων και είσοδο στην χώρα. Ειδικότερα το συμβολικό μήνυμα από τις προσωπικές ιστορίες του Amir και του Akif είναι να καταφέρουν να προβάλουν τα ζητήματα που επικρατούν σε σχέση με το προσφυγικό, να τονίσουν την έλλειψη αποτελεσματικής μεταναστευτικής πολιτικής τόσο σε επίπεδο ελληνικού κράτους αλλά και σε επίπεδο Ευρωπαïκής Ένωσης και τέλος να υπογραμμίσουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι πρόσφυγες στα ελληνικά νησιά.

Δίκες Μεταναστών

Αρχικά, για να γίνει κατανοητό πως ξεκίνησε η διεθνής αυτή εκστρατεία πρέπει να αναφερθούμε στο ποιός είναι ο Μοχάμετ. Ειδικότερα, ο Μοχάμετ είναι Σομαλός πρόσφυγας που έφτασε στην Ελλάδα με βάρκα από την Τουρκία και έσωσε την ζωή 33 προσφύγων. Ο Μοχάματ καταδικάστηκε σε 142 χρόνια φυλάκισης με την κατηγορία της διακίνησης προσφύγων. Η υπόθεσή του έγινε γνωστή διεθνώς και προκάλεσαι ανησυχία στις διεθνείς οργανώσεις Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και προσφύγων. Το ίδιο ακριβώς συνέβη και με τους δυο Αφγανούς πρόσφυγες Amir Zahiri και Akif Rasouli, οι οποίοι καταδικάστηκαν σε 50 χρόνια φυλάκιση ο καθένας. Ενδεικτικά, οι συγκεκριμένες υποθέσεις είναι κάποια παραδείγματα από τις χιλιάδες υποθέσεις που καταδικάζονται καθημερινά στα ελληνικά δικαστήρια.

Πιο συγκεκριμένα, η Οδηγία του Συμβουλίου της ΕΕ 2009/90/EC με βάση την οποία ορίζεται η διαδικασία παράνομης εισόδου, μεταφοράς και διαμονής και του ελληνικού νόμου 4251/2014 (30), που καθορίζει τις ποινές των ατόμων που μεταφέρουν παράνομους μετανάστες στην χώρα διαμορφώνουν ουσιαστικά την τραγική πραγματικότητα που επικρατεί με τις πολύχρονες καταδίκες προσφύγων. Αυτή η κατάσταση έχει χειροτερεύσει τα τελευταία χρόνια και παράλληλα πολλές οργανώσεις και δημοσιογράφοι αναφέρονται στο γεγονός ως «ποινικοποίηση των προσφύγων». Είναι εμφανές οτι το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο χρησιμοποιείται αναποτελεσματικά χωρίς ουσιαστικά να τιμωρεί τους πραγματικούς διακινητές.

Υπό το πρίσμα αυτό, ένα σημαντικό ζήτημα παραμένει ότι οι διακινητές εγκαταλείπουν τους πρόσφυγες στην θάλασσα και όταν αυτοί φτάνουν στα ελληνικά νησιά, όποιος πρόσφυγας αναγκάστηκε να οδηγήσει την βάρκα για να μην πνιγούν, κατηγορείται ως διακινητής καθώς ‘συνέβαλε στην είσοδο προσφύγων στην χώρα’. Αξίζει να σημειώσουμε, ότι αυτό είναι μέρος την Μεταναστευτικής Πολιτικής της Νέας Δημοκρατίας, που έχει προκαλέσει πλήθος αντιδράσεων σε διεθνείς οργανισμούς και σε εκπροσώπους της ΚτΠ, που ασχολούνται με το προσφυγικό. Έτσι, στο πλαίσιο αυτών των δυσβάστακτων ποινών, οι Ευρωβουλευτές έχουν ενημερώσει ήδη τον Μαργαρίτη Σκοινά, που συντονίζει την επιτροπή για το νέο Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το Άσυλο και στην Επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων Ylva Johansson.

Όπως αναφέρει και πρόσφατο άρθρο της Guardian, η Αθήνα επιζητά να πατάξει την μεταφορά ανθρώπων από τα παράλια της Τουρκίας με δρακόντιες νομοθεσίες. Όπως προβλέπεται, διακινητές καταδικάζονται με πρωτοφανείς ποινές φυλάκισης, που αγγίζουν τα 10 χρόνια για κάθε άνθρωπο που έχουν μεταφέρει έως και ισόβια εάν υπάρξουν απώλειες ζωών κατά την διάρκεια του ταξιδιού. Οι δικηγόροι Αλέξανδρος Γεωργούλης και Δημήτρης Χουλής, αναφέρουν ότι «το να χαρακτηρίζονται οι πρόσφυγες ως διακινητές είναι σύμπτωμα μιας ευρύτερης πολιτικής που στοχεύει στο να αποτρέψει άνδρες, γυναίκες και παιδιά από το να επιχειρήσουν αντίστοιχα ταξίδια».

Επαναπροωθήσεις στα ελληνικά νησιά

Το δεύτερο σημαντικότερο ζήτημα είναι οι επονομαζόμενες επαναπροωθήσεις προσφύγων. Τα δυο τελευταία χρόνια, προτρέπουν την Ελλάδα να ερευνήσει πλήθος αναφορών για επαναπροωθήσεις προσφύγων από τις αρχές στα ελληνικά σύνορα. Οι υποθέσεις αυτές αναφέρονται σε επαναπροωθήσεις προσφύγων και αιτούντων άσυλο πίσω στην Τουρκία όταν αυτοί κατεύθαναν σε ελληνικά χωρικά ή θαλάσσια σύνορα.

Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην αναφορά του UNHCR, οι πρόσφυγες αντιμετωπίζουν αξιοσημείωτα κωλύματα στην διάρκεια του ταξιδιού τους. Αρχικά, οι ελληνικές αρχές προσπαθούν να απωθήσουν τα καράβια ώστε να μην περάσουν τα ελληνικά σύνορα. Στην συνέχεια, με βάση την νομοθεσία και τις πολιτικές που ακολουθούνται από την κυβέρνηση δεν διασφαλίζονται όσα προβλέπουν οι διεθνείς συνθήκες για τους αιτούντες άσυλο. Τέλος, δεν υπάρχει καμιά πρόβλεψη για ενσωμάτωση και υποστήριξη σε όσους έχει αναγνωριστεί το καθεστώς του πρόσφυγα.

Λαμβάνοντας όλα αυτά υπόψη, και σκεπτόμενοι τις νέες προσφυγικές ροές από την Ουκρανία, είναι κατανοητό ότι η προσφυγική κρίση είναι ένα κρίσιμο και επίκαιρο ζήτημα μέχρι σήμερα. Ως φιλελεύθεροι, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, άδικες δίκες και κακομεταχείριση προσφύγων. Ως εκ τούτου, οφείλουμε να προωθούμε πρωτοβουλίες που στοχεύουν στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για τέτοιου είδους υποθέσεις. Για αυτόν τον λόγο, οφείλουμε να εστιάσουμε τις πολιτικές μας σε μια κοινή Ευρωπαϊκή στρατηγική για τις διαδικασίες των αιτούντων άσυλο και επιπλέον την ουσιαστική ενσωμάτωση των πληθυσμών αυτών στις κοινωνίες μας, για να καταφέρουμε να διασφαλίσουμε την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.